Già hoá dân số – Vấn đề kinh tế – xã hội cần được quan tâm tại Việt Nam
Việt Nam đang trải qua quá trình biến đổi cơ cấu tuổi dân số với tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động
(15-64 tuổi) tăng nhanh, tỷ lệ dân số trẻ em (0-14 tuổi) giảm và tỷ lệ dân số cao tuổi (dân số từ 65 tuổi
trở lên) ngày càng tăng nhanh. Cấu trúc tuổi của dân số cũng như sự thay đổi của nó có tác động mạnh mẽ đến kinh tế, xã hội của cả nước cũng như ở từng địa phương nhất là đối với nhóm dân số cao tuổi.
Già hoá dân số có tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế
Trước hết, sự thay đổi của cấu trúc tuổi sẽ làm thay đổi trực tiếp đến tỷ trọng dân số trong độ tuổi lao động, bộ phận chủ yếu là lực lượng lao động. Do tỷ suất sinh và tỷ suất tử giảm cùng với tuổi thọ tăng, số người cao tuổi của Việt Nam tăng lên nhanh chóng, đặc biệt ở khu vực thành thị cả về số lượng cũng như tỷ trọng về dân số.
Theo phân loại mà Ủy ban Kinh tế và xã hội Khu vực châu Á và Thái Bình Dương của Liên Hợp quốc (UNESCAP) sử dụng, khi dân số từ 65 tuổi trở lên chiếm từ 7% đến 9,9% tổng dân số thì được coi là dân số già hoá. Tương tự, 10% đến 19,9% gọi là dân số “già”, 20-29,9% được gọi là dân số “rất già” và từ 30 tuổi trở lên được gọi là dân số “siêu già”.
Một số báo cáo sử dụng tỷ trọng dân số từ 60 tuổi trở lên để phân loại. Dân số được coi là “già hoá” khi tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên chiếm 10% dân số, tương ứng cho “già”, “rất già” và “siêu già” là từ 20%, 30% và 35%. Luật người cao tuổi Việt Nam năm 2009 quy định, người cao tuổi là những người đủ 60 tuổi trở lên ( quy định quốc tế thường là 65 tuổi) nên chúng ta sẽ sử dụng tỷ lệ dân số từ 60 tuổi trở lên để phân loại mức độ già hoá dân số.
Năm 2009, Theo số liệu của cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở Việt Nam, tỷ trọng dân số từ 60 tuổi trở lên của cả nước chiếm 8,68% dân số, đến Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, con số này đã tăng lên 11,86%. Như vậy, dân số Việt Nam đã bước vào giai đoạn “già hóa” từ trước năm 2019 (khoảng năm 2014).
Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ già hoá nhanh nhất thế giới. Tốc độ gia tăng của tỷ lệ dân số trên 60 tuổi trở lên của Việt Nam tăng ngày một nhanh. Nếu như trong 10 năm (từ năm 1999 đến 2009) tỷ lệ dân số trên 60 tuổi chỉ tăng được 0,58 điểm % ( từ 8,10% lên 8,68%) trong 10 năm tiếp theo (2009-2019) tỷ trọng nài đã tăng 3,18 điểm % (từ 8,68% lên 11,86%)
Theo dự báo dân số gần nhất của Tổng cục thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư dựa trên kết quả Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, tỷ trọng dân số được dự báo tăng lên như bảng dưới đây.
Theo dự báo này, sau giai đoạn “già hoá” dân số Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn “già” vào khoảng cuối năm 2037 đầu năm 2038. Như vậy, thời gian để Việt Nam chuyển từ giai đoạn “già hoá” sang giai đoạn “già” là khoảng 23 năm. Đây là khoảng thời gian khá ngắn nếu so sánh với các nước khác điểm hình như Pháp là 115 năm, (1865 – 1980), Thụy Điển – 85 năm (1890 – 1975), Canada – 65 năm (1944 – 2009), Anh – 45 năm (1930 – 1975), Nhật Bản 26 năm (1970 – 1996), Trung Quốc – 26 năm (2000 – 2026). Thái Lan cũng là một nước giống Việt Nam bởi các nhà nhân khẩu học dự đoán thời gian chuyển từ “già hoá” qua “già” khoảng 22 năm (2003-2005)
Già hoá dân số dẫn đến số người cao tuổi tăng nhanh. Tại thời điểm 1/4/2009 tổng số người cao tuổi ( số người từ 60 tuổi trở lên) là 7,45 triệu người (chiếm 6.68% dân số), thì sau 10 năm, đến thời điểm 1/4/2019, số người cao tuổi đã tăng lên 11,41 triệu người (chiếm 11,86% dân số), bình quân mỗi năm tăng 395 nghìn người.
Theo dự báo của Tổng cục Thống kê (phương án trung bình), đến năm 2029 số người cao tuổi Việt Nam sẽ đạt 17,28 triệu người (chiếm 16,53% dân số, tăng 5,87 triệu người so với 10 năm trước đó (2019), bình quân mỗi năm tăng 587 nghìn người. Cũng theo dự báo này, đến năm 2039, số người cao tuổi của Việt Nam sẽ là 22,799 triệu người (chiếm 20,57% dân số), năm 2949 sẽ đạt 28,610 triệu người (chiếm 24,88% dân số). Việc tăng nhanh số lượng cũng như tỷ trọng người cao tuổi không chỉ nhờ giảm tỷ lệ tử vong và tăng tuổi thọ mà phần lớn là do giảm tỷ lệ sinh trong dân số.
>> Đọc thêm: Chung cư Meraki Residences – Một sản phẩm tình thân đến từ Ecopark
Hệ quả từ việc già hoá dân số
Cung giống như việc gia tăng số lượng dân số, già hoá dân số cũng gây ra nhiều thách thức cho tăng trưởng kinh tế cũng như hạ tầng cơ sở và các dịch vụ an sinh xã hội, đặc biệt là ở các khu đô thị. Già hoá dân số sẽ gâu ra hậu quả thiếu lao động bổ sung cho tương lai. Nguyên nhân dẫn đến già hoá dân số là tỷ lệ sinh giảm dẫn đến số trẻ em ngày càng ít và trong tương lai lực lượng lao động làm ra của cải vật chất cho xã hội sẽ bị thiếu hụt. Già hoá dân số dẫn đến nhu cầu an sinh xã hội ngày càng tăng ở người cao tuổi.
Tuy nhiên cũng có nhiều người cao tuổi có khả năng và mong muốn làm việc sau độ tuổi hưu nên xã hội cần trao cơ hội hoạt động kinh tế phù hợp cho người cao tuổi. Nguy cơ khuyết tật và bệnh tật luôn gia tăng theo số tuổi. Tuổi càng tăng thì tỷ lệ người cao tuổi có sức khoẻ yếu càng cao, số bệnh mắc phải ngày càng nhiều và thời gian nằm bệnh ngày càng cao.
Sự hỗ trợ người cao tuổi ngày càng khó khăn, nhất là ở khu vực thành thị. Sự gia tăng nhanh chóng số người cao tuổi đặt gánh nặng lên vai các thành viên trẻ tuổi trong gia đình gây tình trạng căng thẳng có thể dẫn đến tình trạng ngược đãi người cao tuổi. Già hóa dân số dẫn đến tình trạng số lượng phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm, cùng với mức độ sinh giảm dẫn đến nguy cơ suy giảm dân số.
Già hóa dân số là một lĩnh vực cần sự quan tâm sâu sát của các nhà hoạch định chính sách. Chăm sóc đời sống người cao tuổi cả về vật chất lẫn tinh thần luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm. Cần xây dựng khung pháp lý và chính sách để bảo vệ quyền của các cá nhân khi về già, trao quyền và giúp người cao tuổi hòa nhập xã hội trong các môi trường phát triển, đặc biệt liên quan đến khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng cao, phòng ngừa và ứng phó với bạo lực gia đình, cơ hội việc làm và đảm bảo tài chính.
Cần phát triển hệ thống chăm sóc toàn diện bao gồm cả chăm sóc tập trung và chăm sóc cộng đồng. Chú trọng đến các nhóm người cao tuổi dễ bị tổn thương, yếu thế như người cao tuổi là dân tộc thiểu số, người cao tuổi khuyết tật, người cao tuổi là nạn nhân bạo lực gia đình.
Cần hoạch định các chính sách và truyền thông cho công chúng về vấn đề già hoá. Tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân đầu tư và cung cấp dịch vụ chăm sóc người cao tuổi cũng như ứng dụng công nghệ số trong chăm sóc người cao tuổi.
Đối với sức khỏe con người đặc biệt là đối tượng ông bà người già thì môi trường sống cực kỳ quan trọng. Mới đây nhà sáng lập Ecopark đã đưa tới thành phố Vinh, Nghệ An một khu đô thị xanh Eco Central Park rộng tới 200ha, trong đó số lượng cây xanh lên đến hàng triệu cây đạt tỉ lệ 100 cây xanh/người mang đến không gian xanh – lành tốt cho sức khỏe.
Tìm hiểu thêm:
